Ἀ. Σολτζενίτσιν: Οἱ ἄνθρωποι ξέχασαν τὸν Θεὸ

Πρὶν ἀπὸ μισὸ αἰώνα καὶ πλέον, ὅταν ἤμουν ἀκόμη παιδί, θυμᾶμαι ὅτι ἄκουγα πολλοὺς ἡλικιωμένους νὰ δίνουν τὴν ἀκόλουθη ἐξήγηση γιὰ τίς μεγάλες συμφορὲς ποὺ εἶχαν βρεῖ τὴ Ρωσία: οἱ ἄνθρωποι ξέχασαν τὸν Θεό, γι’ αὐτὸ ἔγιναν ὅλα αὐτά.

Ἀπὸ τότε ἔχω περάσει σχεδὸν πενήντα χρόνια δουλεύοντας πάνω στὴν ἱστορία τῆς Ἐπανάστασής μας. Στὸ διάστημα αὐτὸ ἔχω διαβάσει ἑκατοντάδες βιβλία, ἔχω μαζέψει ἑκατοντάδες προσωπικὲς μαρτυρίες, κι ἔχω ἤδη συνεισφέρει ὀκτὼ δικούς μου τόμους στὴν προσπάθεια νὰ καθαρίσουν τὰ συντρίμμια ποὺ ἀπόμειναν ἀπὸ τὴν ἀναστάτωση αὐτή. Ὡστόσο, ἂν μὲ ρωτοῦσαν σήμερα νὰ διατυπώσω ὅσο τὸ δυνατὸν πιὸ συνοπτικὰ τὴν κύρια αἰτία τῆς καταστροφικῆς Ἐπανάστασης ποὺ κατάπιε κάπου ἑξήντα ἑκατομμύρια δικούς μας ἀνθρώπους, δὲν θὰ μποροῦσα νὰ τὸ κάνω μὲ μεγαλύτερη ἀκρίβεια ἀπὸ τὸ νὰ ἐπαναλάβω: οἱ ἄνθρωποι ξέχασαν τὸν Θεό, γι’ αὐτὸ ἔγιναν ὅλα αὐτά.

Ἀκόμη περισσότερο, τὰ γεγονότα τῆς Ρωσικῆς Ἐπανάστασης μποροῦν μόνο νὰ κατανοηθοῦν τώρα, στὸ τέλος τοῦ αἰώνα, πάνω στὸ φόντο τοῦ τί ἔχει γίνει ἀπὸ τότε στὸν ὑπόλοιπο κόσμο. Αὐτὸ ποὺ ἐμφανίζεται ἐδῶ εἶναι μία διαδικασία μὲ παγκόσμια σημασία. Κι ἄν μοῦ ζητοῦσαν νὰ ἐπισημάνω μὲ συντομία τὸ κύριο χαρακτηριστικὸ ὁλόκληρου τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, κι ἐδῶ δὲν θὰ μποροῦσα νὰ βρῶ κάτι πιὸ ἀκριβὲς καὶ κοφτὸ ἀπὸ τὸ νὰ ἐπαναλάβω: οἱ ἄνθρωποι ξέχασαν τὸν Θεό.

Οἱ ἀδυναμίες τῆς ἀνθρώπινης ἐπίγνωσης, στερημένης ἀπὸ τὴ θεϊκή της διάσταση, ὑπῆρξαν καθοριστικὸς παράγων σὲ ὅλα τὰ μεγάλα ἐγκλήματα αὐτοῦ τοῦ αἰώνα. Τὸ πρῶτο ἀπὸ αὐτὰ ἦταν ὁ Πρῶτος Παγκόσμιος Πόλεμος, καὶ ἡ σημερινή μας δύσκολη κατάσταση σὲ μεγάλο βαθμὸ ἀνάγεται σ’ ἐκεῖνον. Ἦταν ἕνας πόλεμος (ἡ ἀνάμνηση τοῦ ὁποίου φαίνεται νὰ ξεθωριάζει) ποὺ ἔγινε ὅταν ἡ Εὐρώπη, ποὺ ἔσφυζε ἀπὸ ὑγεία καὶ ἀφθονία, ξέσπασε σὲ ἕνα ἀμὸκ αὐτοκαταστροφῆς ποὺ ἐξάντλησε τὴ δύναμή της γιὰ ἕναν αἰώνα ἢ καὶ περισσότερο, ἴσως καὶ γιὰ πάντα. Ἡ μόνη δυνατὴ ἐξήγηση γιὰ τὸν πόλεμο αὐτὸ εἶναι μία ‘νοητικὴ ἔκλειψη’ τῶν ἡγετῶν τῆς Εὐρώπης ποὺ ὀφείλεται στὸ ὅτι ἔχασαν τὴν ἐπίγνωση μιᾶς Ὑπέρτατης Δύναμης πάνω ἀπὸ αὐτούς. Μόνο μία ἄθεη πικρία θὰ μποροῦσε νὰ ὁδηγήσει φαινομενικὰ Χριστιανικὰ κράτη νὰ χρησιμοποιήσουν δηλητηριώδη ἀέρια, ἕνα ὅπλο τόσο ὁλοφάνερα ἀπάνθρωπο.

Τὸ ἴδιο ἐλάττωμα, τὸ σφάλμα μιᾶς συνείδησης ποὺ στερεῖται ὅλη τὴ θεϊκὴ διάσταση, ἐκδηλώθηκε μετὰ τὸν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ὅταν ἡ Δύση ὑπέκυψε στὸν σατανικὸ πειρασμὸ τῆς ‘πυρηνικῆς ὀμπρέλας’. Ἦταν σὰν νὰ ἔλεγε: Ἂς πετάξουμε τὶς ἔγνοιες, ἂς ἐλευθερώσουμε τὴ νέα γενιὰ ἀπὸ καθήκοντα καὶ ὑποχρεώσεις, ἂς μὴν κάνουμε καμιὰ προσπάθεια νὰ ὑπερασπισθοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας (γιὰ νὰ μὴ μιλήσουμε γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῶν ἄλλων), ἂς κλείσουμε τ' αὐτιά μας στὰ βογγητὰ ποὺ ἔρχονται ἀπὸ τὴν Ἀνατολή, κι ἀντὶ γι’ αὐτὰ ἂς ζήσουμε μὲ τὸ κυνήγι τῆς εὐτυχίας. Ἂν μᾶς ἀπειλήσει κίνδυνος, θὰ μᾶς προστατεύσει ἡ πυρηνικὴ βόμβα. Ἂν ὄχι, δὲν μᾶς νοιάζει ἂν καεῖ ὁ κόσμος στὴν Κόλαση. Ἡ ἀξιολύπητη κατάσταση ἀνημπόριας στὴν ὁποία ἔχει βυθισθεῖ ἡ σύγχρονη Δύση ὀφείλεται σὲ μεγάλο βαθμὸ στὸ μοιραῖο αὐτὸ λάθος: τὴν πίστη ὅτι ἡ ὑπεράσπιση τῆς εἰρήνης δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ γενναῖες καρδιὲς καὶ σταθεροὺς ἄνδρες, ἀλλὰ μονάχα ἀπὸ τὴν πυρηνικὴ βόμβα...

Ὁ σημερινὸς κόσμος ἔχει φτάσει σὲ ἕνα στάδιο ποὺ ἂν τὸ περιγράφαμε σὲ προηγούμενους αἰῶνες θὰ προκαλοῦσε τὴν κραυγή: «Μά, αὐτὸ εἶναι ἡ Ἀποκάλυψη!».

Καὶ ὅμως, ἔχουμε συνηθίσει στὸ εἶδος αὐτὸ τοῦ κόσμου, θὰ ἔλεγα νιώθουμε ἄνετα σ’ αὐτό.

Ὁ Ντοστογιέφσκι προειδοποίησε ὅτι «μεγάλα γεγονότα μπορεῖ νὰ πέσουν πάνω μας καὶ νὰ μᾶς βροῦν διανοητικὰ ἀπροετοίμαστους». Ἀκριβῶς αὐτὸ συνέβη. Καὶ προέβλεψε ὅτι «ὁ κόσμος θὰ σωθεῖ μόνο ἀφοῦ πρῶτα κυριευθεῖ ἀπὸ τὸν δαίμονα τοῦ κακοῦ». Θὰ περιμένουμε νὰ δοῦμε ἂν πράγματι θὰ σωθεῖ: αὐτὸ θὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ τὴ συνείδησή μας, τὴν πνευματική μας διαύγεια, τὶς ἀτομικὲς καὶ συλλογικές μας προσπάθειες μέσα σὲ καταστροφικὲς περιστάσεις. Ὅμως αὐτὸ ποὺ ἤδη συμβαίνει εἶναι ὅτι ὁ δαίμονας τοῦ κακοῦ, σὰν ἀνεμοστρόβιλος, θριαμβευτικὰ στριφογυρίζει γύρω ἀπὸ τὶς πέντε ἠπείρους τῆς γῆς…

Στὸ παρελθόν της ἡ Ρωσία γνώρισε μιὰ ἐποχὴ ποὺ τὸ κοινωνικὸ ἰδεῶδες δὲν ἦταν ἡ φήμη, τὰ πλούτη ἢ ἡ ὑλικὴ ἐπιτυχία, ἀλλὰ ὁ εὐσεβὴς τρόπος ζωῆς. Ἡ Ρωσία τότε ἦταν ποτισμένη μὲ μία Χριστιανικὴ Ὀρθοδοξία ποὺ παρέμενε πιστὴ στὴν Ἐκκλησία τῶν πρώτων αἰώνων. Ἡ Ὀρθοδοξία ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἤξερε πῶς νὰ ἀσφαλίσει τοὺς ἀνθρώπους της κάτω ἀπὸ τὸν ζυγὸ μιᾶς ξένης κατοχῆς ποὺ κράτησε πάνω ἀπὸ δύο αἰῶνες, ἐνῶ ταυτόχρονα ἀπέκρουε τὰ ἄνομα χτυπήματα ἀπὸ τὰ ξίφη τῶν Δυτικῶν σταυροφόρων. Σ’ ἐκείνους τοὺς αἰῶνες ἡ Ὀρθόδοξη πίστη στὴ χώρα μας ἔγινε μέρος τῆς νοοτροπίας καὶ τῆς προσωπικότητας τοῦ λαοῦ μας, τῶν μορφῶν τῆς καθημερινῆς ζωῆς, τοῦ ἡμερολογίου τῆς ἐργασίας, τῶν προτεραιοτήτων σὲ κάθε ἐπιχείρηση, τῆς ὀργάνωσης τῆς ἑβδομάδας καὶ τοῦ ἔτους. Ἡ πίστη ἦταν ἡ δύναμη ποὺ διαμόρφωνε καὶ ἕνωνε τὸ ἔθνος.

Ὅμως τὸν 17ο αἰώνα ἡ Ρωσικὴ Ὀρθοδοξία ἐξασθένησε σοβαρὰ ἀπὸ ἕνα ἐσωτερικὸ σχίσμα. Τὸν 18ο, ἡ χώρα κλονίσθηκε ἀπὸ τὶς βίαιες μεταρρυθμίσεις τοῦ Μεγάλου Πέτρου, ποὺ εὐνοοῦσαν τὴν οἰκονομία, τὸ κράτος καὶ τὸν στρατὸ εἰς βάρος τοῦ θρησκευτικοῦ πνεύματος καὶ τῆς ἐθνικῆς ζωῆς. Καὶ μαζὶ μὲ τὸν ἀνισόρροπο διαφωτισμὸ τοῦ Πέτρου, ἡ Ρωσία γεύθηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὴν ἐκκοσμίκευση: τὰ ὕπουλα δηλητήριά της διαπότισαν τὶς μορφωμένες κοινωνικὲς τάξεις στὴν πορεία τοῦ 19ου αἰώνα καὶ ἄνοιξαν τὸ δρόμο στὸν Μαρξισμό. Μέχρι τὴν ἐποχὴ τῆς Ἐπανάστασης, ἡ πίστη εἶχε οὐσιαστικὰ ἐξαφανισθεῖ στοὺς Ρωσικοὺς μορφωμένους κύκλους, κι ἀνάμεσα στοὺς ἀμόρφωτους ἡ ὑγεία της ἀπειλοῦνταν.

Καὶ πάλι ὁ Ντοστογιέφσκι ἦταν ἐκεῖνος ποὺ ἔβγαλε ἀπὸ τὴ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση καὶ τὸ φανερὸ μίσος της γιὰ τὴν Ἐκκλησία τὸ μάθημα ὅτι «ἡ ἐπανάσταση ὑποχρεωτικὰ πρέπει νὰ ἀρχίσει μὲ τὸν ἀθεϊσμό». Αὐτὸ εἶναι ἀπόλυτα σωστό. Ὅμως ὁ κόσμος δὲν εἶχε γνωρίσει ποτὲ ἕναν ἀθεϊσμὸ τόσο ὀργανωμένο, στρατιωτικοποιημένο καὶ πεισματικὰ κακόβουλο ὅπως ἐκεῖνον ποὺ ἄσκησε ὁ Μαρξισμός. Μέσα στὸ φιλοσοφικὸ σύστημα τοῦ Μὰρξ καὶ τοῦ Λένιν, καὶ στὴ καρδιὰ τῆς ψυχολογίας τους, τὸ μίσος πρὸς τὸν Θεὸ εἶναι ἡ κύρια ὁδηγὸς δύναμη, πιὸ θεμελιώδης ἀπ’ ὅλες τὶς πολιτικὲς καὶ οἰκονομικὲς διακηρύξεις τους. Ὁ μαχητικὸς ἀθεϊσμὸς δὲν εἶναι ἁπλῶς συμπτωματικὸς ἢ περιθωριακὸς στὴν Κομμουνιστικὴ πολιτική: δὲν εἶναι μία παράπλευρη ἐνέργεια, ἀλλὰ ὁ κεντρικὸς ἄξονας.



Ἡ δεκαετία τοῦ 1920 στὴν ΕΣΣΔ γνώρισε μία ἀδιάκοπη παρέλαση θυμάτων καὶ μαρτύρων μέσα ἀπὸ τὸν Ὀρθόδοξο κλῆρο. Δύο μητροπολίτες τουφεκίσθηκαν, ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς ὁποίους, ὁ Βενιαμὶν τοῦ Πέτρογκραντ, εἶχε ἐκλεγεῖ μὲ τὴ λαϊκὴ ψῆφο τῆς ἐπισκοπῆς του. Ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης Τύχων πέρασε ἀπὸ τὰ χέρια τῆς Τσεκά-GPU [Σ.τ.Μ. Ἡ τότε μυστικὴ ἀστυνομία, πρόδρομος τῆς Κά-Γκὲ-Μπὲ] κι ἔπειτα πέθανε ὑπὸ μυστηριώδεις συνθῆκες. Δεκάδες ἀρχιεπίσκοποι καὶ ἐπίσκοποι χάθηκαν. Δεκάδες χιλιάδες ἱερεῖς, μοναχοὶ καὶ μοναχὲς πιέσθηκαν ἀπὸ τοὺς Τσεκιστὲς νὰ ἀποκηρύξουν τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ, βασανίσθηκαν, ἐκτελέσθηκαν σὲ ὑπόγεια, στάλθηκαν σὲ στρατόπεδα, ἐξορίσθηκαν στὴν ἐρημικὴ τούνδρα τοῦ μακρινοῦ Βορρᾶ, ἢ πετάχτηκαν στοὺς δρόμους στὰ γηρατειὰ τους χωρὶς τροφὴ ἢ στέγη. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ Χριστιανοὶ μάρτυρες βάδισαν ἀκλόνητοι πρὸς τὸν θάνατο γιὰ τὴν πίστη τους. Οἱ περιπτώσεις ἀποστασίας ἦταν λίγες καὶ ἀραιές. Γιὰ δεκάδες ἑκατομμύρια λαϊκοὺς ἡ πρόσβαση στὴν Ἐκκλησία ἦταν ἀποκλεισμένη, καὶ τοὺς ἀπαγορεύθηκε νὰ ἀνατρέφουν τὰ παιδιά τους μὲ τὴν Πίστη. Θρησκευόμενοι γονεῖς ἀποσπάστηκαν ἀπὸ τὰ παιδιά τους καὶ ρίχθηκαν στὴ φυλακή, ἐνῶ τὰ παιδιὰ μεταστράφηκαν ἀπὸ τὴν πίστη μὲ ἀπειλὲς καὶ ψέματα…

Γιὰ ἕνα βραχὺ διάστημα, ὅταν χρειαζόταν νὰ συγκεντρώσει δυνάμεις γιὰ τὸν ἀγώνα κατὰ τοῦ Χίτλερ, ὁ Στάλιν κυνικὰ υἱοθέτησε μία φιλικὴ στάση ἀπέναντι στὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ τὸ ἀπατηλὸ παιχνίδι, ποὺ συνεχίσθηκε ἀργότερα ἀπὸ τὸν Μπρέζνιεφ μὲ τὴ βοήθεια δημοσιεύσεων καὶ ἄλλων ἔργων βιτρίνας, δυστυχῶς ἡ Δύση τὸ ἐξέλαβε μᾶλλον ὡς ἀλήθεια. Ὡστόσο, οἱ πεισματικὲς ρίζες ποὺ ἔχει τὸ μίσος τῆς θρησκείας στὸν Κομμουνισμὸ μποροῦν νὰ κριθοῦν ἀπὸ τὸ παράδειγμα τοῦ πιὸ φιλελεύθερου ἡγέτη Χρουστσώφ: ἂν καὶ ἔκανε πολλὰ σημαντικὰ βήματα γιὰ τὴν ἐπέκταση τῆς ἐλευθερίας, ὁ Χρουστσὼφ ταυτόχρονα ἀναζωπύρωσε τὴν ξέφρενη Λενινιστικὴ μανία γιὰ καταστροφὴ τῆς θρησκείας.

Ὑπάρχει ὅμως κάτι ποὺ δὲν τὸ περίμεναν: σὲ μία χώρα ὅπου οἱ ἐκκλησίες ἰσοπεδώθηκαν, ὅπου ἕνας θριαμβευτικὸς ἀθεϊσμὸς μαίνεται ἀνεξέλεγκτος γιὰ δύο τρίτα του αἰώνα, ὅπου ὁ κλῆρος ταπεινώνεται μέχρις ἐσχάτων καὶ στερεῖται κάθε ἀνεξαρτησίας, ὅπου ὅ,τι ἀπομένει ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ὡς θεσμὸ γίνεται ἀνεκτὸ μόνο χάριν τῆς προπαγάνδας ποὺ στρέφεται πρὸς τὴ Δύση, ὅπου ἀκόμη καὶ σήμερα ἄνθρωποι στέλνονται σὲ στρατόπεδα ἐργασίας γιὰ τὴν πίστη τους, καὶ ὅπου, μέσα στὰ ἴδια τὰ στρατόπεδα, ἐκεῖνοι ποὺ μαζεύονται νὰ προσευχηθοῦν τὸ Πάσχα κλείνονται σὲ κελιὰ τιμωρίας, δὲν μποροῦσαν νὰ φανταστοῦν ὅτι κάτω ἀπὸ αὐτὸν τὸν Κομμουνιστικὸ ὁδοστρωτήρα ἡ Χριστιανικὴ παράδοση θὰ ἐπιβίωνε στὴ Ρωσία. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἑκατομμύρια συμπατριῶτες μας ἔχουν διαφθαρεῖ καὶ πνευματικὰ ἐξουθενωθεῖ ἀπὸ ἕναν ἐπίσημα ἐπιβεβλημένο ἀθεϊσμό, ὡστόσο ὅμως ἀπομένουν πολλὰ ἑκατομμύρια πιστῶν: μόνο οἱ ἐξωτερικὲς πιέσεις τοὺς ἐμποδίζουν νὰ μιλοῦν, ἀλλά, ὅπως συμβαίνει πάντα σὲ καιροὺς διωγμῶν καὶ βασάνων, ἡ ἐπίγνωση τοῦ Θεοῦ στὴ χώρα μου ἔχει φθάσει σὲ μεγάλη ὀξύτητα καὶ βάθος.

Ἐδῶ εἶναι ποὺ βλέπουμε τὴν αὐγὴ τῆς ἐλπίδας: ὅσα ἅρματα καὶ πυραύλους κι ἂν ἔχει στὸ φοβερὸ ὁπλοστάσιό του ὁ Κομμουνισμός, ὅσες ἐπιτυχίες κι ἂν σημειώσει στὴν κατάκτηση τοῦ πλανήτη, εἶναι καταδικασμένος νὰ μὴ νικήσει ποτὲ τὸν Χριστιανισμό.

Ἡ Δύση δὲν ἔχει ἀκόμη δοκιμάσει μία Κομμουνιστικὴ εἰσβολή: ἡ θρησκεία ἐδῶ παραμένει ἐλεύθερη. Ὅμως ἡ ἱστορικὴ ἐξέλιξη τῆς ἴδιας τῆς Δύσης εἶναι τέτοια ποὺ καὶ αὐτὴ σήμερα δοκιμάσει μία ἀποξήρανση τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης. Κι αὐτὴ ἔχει γνωρίσει βασανιστικὰ σχίσματα, αἱματηροὺς θρησκευτικοὺς πολέμους, καὶ πικρία, γιὰ νὰ μὴ μιλήσουμε γιὰ τὸ κύμα τῆς ἐκκοσμίκευσης πού, ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ Μεσαίωνα καὶ μετά, ἔχει προοδευτικὰ κατακλύσει τὴ Δύση. Αὐτὴ ἡ βαθμιαία ἐξάντληση τῆς δύναμης ἐκ τῶν ἔσω εἶναι μία ἀπειλὴ κατὰ τῆς πίστης ποὺ ἴσως εἶναι ἀκόμη πιὸ ἐπικίνδυνη ἀπὸ ὁποιαδήποτε προσπάθεια βίαιης ἐπίθεσης κατὰ τῆς θρησκείας ἐκ τῶν ἔξω.

Ἀδιόρατα, μέσα ἀπὸ δεκαετίες βαθμιαίας διάβρωσης, τὸ νόημα τῆς ζωῆς στὴ Δύση ἔχει πάψει νὰ θεωρεῖται ὡς κάτι πιὸ ὑψηλὸ ἀπὸ τὸ «κυνήγι τῆς εὐτυχίας», ἕνα στόχο ποὺ ἐγγυῶνται ἐπίσημα ἀκόμη καὶ τὰ συντάγματα. Οἱ ἔννοιες τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ ἔχουν χλευασθεῖ ἐδῶ καὶ πολλοὺς αἰῶνες: διώχθηκαν ἀπὸ τὴν κοινὴ χρήση καὶ ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ πολιτικὲς ἢ ταξικὲς θεωρήσεις βραχύβιας ἀξίας. Ντρεπόμαστε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ κακὸ κατοικεῖ πρῶτα στὴν μεμονωμένη ἀνθρώπινη καρδιὰ πρὶν περάσει σὲ ἕνα πολιτικὸ σύστημα. Ὡστόσο, δὲν θεωροῦμε ντροπὴ νὰ κάνουμε καθημερινὰ ὑποχωρήσεις σ’ ἕνα θεμελιῶδες κακό. Κρίνοντας ἀπὸ τὴ συνεχῆ κατολίσθηση τῶν ὑποχωρήσεων ποὺ γίνονται μπροστὰ στὰ μάτια τῆς ἴδιας της γενιᾶς μας, ἡ Δύση ἀναπόφευκτα γλιστράει πρὸς τὴν ἄβυσσο. Οἱ Δυτικὲς κοινωνίες χάνουν ὅλο καὶ περισσότερη ἀπὸ τὴ θρησκευτική τους οὐσία καθὼς ἀπερίσκεπτα παραδίδουν τὴ νεότερη γενιά τους στὸν ἀθεϊσμό. Ὅταν ἕνα βλάσφημο φὶλμ γιὰ τὸν Ἰησοῦ προβάλλεται παντοῦ στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, ποὺ φημίζεται ὡς μία ἀπὸ τὶς πιὸ θρῆσκες χῶρες τοῦ κόσμου, ἢ ὅταν μία μεγάλη ἐφημερίδα δημοσιεύει μία ἀδιάντροπη γελοιογραφία τῆς Παναγίας, τί ἄλλες ἐνδείξεις ἀθεΐας χρειάζεται κανείς; Ὅταν τὰ ἐξωτερικὰ δικαιώματα εἶναι τελείως ἀπεριόριστα, γιατί κάποιος νὰ κάνει μία ἐσωτερικὴ προσπάθεια νὰ συγκρατηθεῖ ἀπὸ ἀνήθικες πράξεις;

Ἢ πάλι, γιατί νὰ ἀποφύγει τὸ καυτὸ μίσος, σὲ ὁποιαδήποτε βάση—φυλετική, ταξικὴ ἢ ἰδεολογική; Ἕνα τέτοιο μίσος κατατρώγει πολλὲς καρδιὲς σήμερα. Ἄθεοι δάσκαλοι στὴ Δύση ἀνατρέφουν μία νεότερη γενιὰ μ’ ἕνα πνεῦμα μίσους γιὰ τὴν ἴδια τὴν κοινωνία τους. Μέσα σ’ ὅλες τὶς ὑβριστικὲς ἐπικρίσεις ξεχνοῦμε ὅτι τὰ ἐλαττώματα τοῦ καπιταλισμοῦ ἀντιπροσωπεύουν τὰ βασικὰ σφάλματα τῆς ἀνθρώπινης φύσης, ποὺ ἀπολαμβάνει ἀπεριόριστη ἐλευθερία μαζὶ μὲ τὰ διάφορα ἀνθρώπινα δικαιώματα. Ξεχνοῦμε ὅτι στὸν Κομμουνισμὸ (καὶ ὁ Κομμουνισμὸς ἀκολουθεῖ κατὰ πόδα ὅλες τὶς μετριοπαθεῖς μορφὲς σοσιαλισμοῦ, ποὺ εἶναι ἀσταθεῖς) τὰ ἴδια αὐτὰ σφάλματα ὀργιάζουν σὲ κάθε πρόσωπο ποὺ ἔχει τὴν ἐλάχιστη ἐξουσία, ἐνῶ ὅλοι οἱ ἄλλοι μέσα στὸ σύστημα αὐτὸ ἐπιτυγχάνουν πράγματι «ἰσότητα»--τὴν ἰσότητα τῶν στερημένων σκλάβων. Αὐτὸ τὸ πρόθυμο συνδαύλισμα τῶν φλογῶν τοῦ μίσους γίνεται σῆμα κατατεθὲν τοῦ σημερινοῦ ἐλεύθερου κόσμου. Μάλιστα, κατὰ παράδοξο τρόπο, ὅσο εὐρύτερες εἶναι οἱ προσωπικὲς ἐλευθερίες, ὅσο ὑψηλότερο τὸ ἐπίπεδο εὐημερίας ἢ ἀκόμη καὶ ἀφθονίας, τόσο πιὸ βίαιο γίνεται αὐτὸ τὸ τυφλὸ μίσος. Ἔτσι, ἡ σύγχρονη ἀνεπτυγμένη Δύση δείχνει μὲ τὸ παράδειγμά της ὅτι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου δὲν μπορεῖ νὰ βρεθεῖ οὔτε στὴν πληθώρα ὑλικῶν ἀγαθῶν οὔτε στὴν ἁπλὴ ἀπόκτηση χρήματος.

Αὐτὸ τὸ σκόπιμα καλλιεργημένο μίσος στὴ συνέχεια ἁπλώνεται σὲ ὅλα τὰ ζωντανά, στὴν ἴδια τὴ ζωή, στὸν κόσμο μὲ τὰ χρώματα, τοὺς ἤχους, τὰ σχήματά του, στὸ ἀνθρώπινο σῶμα. Ἡ κατάπικρη τέχνη τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα χάνεται ὡς ἀποτέλεσμα αὐτοῦ τοῦ ἄσχημου μίσους, διότι ἡ τέχνη εἶναι ἄκαρπη χωρὶς ἀγάπη. Στὴν Ἀνατολὴ ἡ τέχνη ἔχει καταρρεύσει διότι κατεδαφίστηκε καὶ ποδοπατήθηκε, ἀλλὰ στὴ Δύση ἡ πτώση εἶναι ἑκούσια, μία ὀλίσθηση σὲ μία προσποιητή, ἐπιτηδευμένη ἀναζήτηση ὅπου ὁ καλλιτέχνης, ἀντὶ νὰ προσπαθεῖ νὰ ἀποκαλύψει τὸ θεϊκὸ σχέδιο, προσπαθεῖ νὰ βάλει τὸν ἑαυτό του στὴ θέση τοῦ Θεοῦ.

Ἐδῶ καὶ πάλι γινόμαστε μάρτυρες τῆς μοναδικῆς ἔκβασης μίας παγκόσμιας διεργασίας, ὅπου Ἀνατολὴ καὶ Δύση ἀποφέρουν τὰ ἴδια ἀποτελέσματα, καὶ πάλι γιὰ τὸν ἴδιο λόγο: Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ξεχάσει τὸν Θεό.

Μὲ τέτοια παγκόσμια γεγονότα νὰ ὑψώνονται ἀπὸ πάνω μας σὰν βουνά, ἢ μᾶλλον σὰν ὁλόκληρες ὁροσειρές, μπορεῖ νὰ φαίνεται παράδοξο καὶ ἀταίριαστο νὰ θυμίσουμε ὅτι τὸ πρωταρχικὸ κλειδὶ γιὰ τὴν ὕπαρξη ἢ τὴν ἀνυπαρξία μας κατοικεῖ σὲ κάθε μεμονωμένη ἀνθρώπινη καρδιά, στὴν συγκεκριμένη προτίμηση τῆς καρδιᾶς γιὰ τὸ καλὸ ἢ τὸ κακό. Ὡστόσο αὐτὸ ἰσχύει ἀκόμη καὶ σήμερα, καὶ μάλιστα εἶναι τὸ πιὸ ἀξιόπιστο κλειδὶ ποὺ ἔχουμε. Οἱ κοινωνικὲς θεωρίες ποὺ ὑποσχέθηκαν τόσα πολλὰ ἔχουν ἀποδείξει τὴ χρεωκοπία τους, ἀφήνοντάς μας σὲ ἀδιέξοδο. Θὰ περίμενε λογικὰ κανεὶς ὅτι οἱ ἐλεύθεροι ἄνθρωποι τῆς Δύσης θὰ ἀντιλαμβάνονταν ὅτι βασανίζονται ἀπὸ πολυάριθμες ἐλεύθερα καλλιεργημένες πλάνες, καὶ δὲν θὰ ἐπέτρεπαν νὰ τοὺς φορτώνουν μὲ ψέματα τόσο εὔκολα. Ὅλες οἱ προσπάθειες νὰ βροῦμε διέξοδο ἀπὸ τὰ βάσανα τοῦ σημερινοῦ κόσμου θὰ εἶναι ἄκαρπες ἂν δὲν ξαναστρέψουμε τὴν ἐπίγνωσή μας, ἐν μετανοίᾳ, πρὸς τὸν Δημιουργὸ τῶν πάντων: χωρὶς αὐτὸ καμιὰ ἔξοδος δὲν θὰ φωτισθεῖ, καὶ μάταια θὰ τὴν ἀναζητοῦμε. Τὰ ἀποθέματα ποὺ ἔχουμε βάλει στὴν ἄκρη γιὰ τοὺς ἑαυτοὺς μας εἶναι πολὺ φτωχὰ γιὰ τὸ ἔργο αὐτό. Πρέπει πρῶτα νὰ ἀναγνωρίσουμε τὴ φρίκη ποὺ διαπράττεται ὄχι ἀπὸ κάποια ἐξωτερικὴ δύναμη, ὄχι ἀπὸ ταξικοὺς ἢ ἐθνικοὺς ἐχθρούς, ἀλλὰ μέσα στὸν καθένα μας ἀτομικά, καὶ μέσα σὲ κάθε κοινωνία. Αὐτὸ ἰσχύει ἰδιαίτερα γιὰ μία ἐλεύθερη καὶ πολὺ ἀνεπτυγμένη κοινωνία, διότι εἰδικὰ ἐδῶ σίγουρα ὅλα τὰ προκαλέσαμε μόνοι μας, μὲ τὴν ἐλεύθερη βούλησή μας. Ἐμεῖς οἱ ἴδιοι, μὲ τὸν καθημερινὸ ἀπερίσκεπτο ἐγωισμό μας, σφίγγουμε τὴ θηλειά…

Ἡ ζωὴ μας συνίσταται ὄχι στὴν ἐπιδίωξη ὑλικῆς ἐπιτυχίας ἀλλὰ στὴν ἀναζήτηση μιᾶς ἄξιας πνευματικῆς αὔξησης. Ὁλόκληρη ἡ γήινη ὕπαρξή μας δὲν εἶναι παρὰ ἕνα μεταβατικὸ στάδιο στὴν κίνηση πρὸς κάτι ὑψηλότερο, καὶ δὲν πρέπει νὰ σκοντάφτουμε ἢ νὰ πέφτουμε, οὔτε νὰ καθυστεροῦμε ἄκαρπα σ’ ἕνα σκαλὶ τῆς κλίμακας. Οἱ ὑλικοὶ νόμοι ἀπὸ μόνοι τους δὲν ἐξηγοῦν τὴ ζωή μας οὔτε τῆς δίνουν κατεύθυνση. Οἱ νόμοι τῆς φυσικῆς καὶ τῆς φυσιολογίας ποτὲ δὲν θὰ ἀποκαλύψουν τὸν ἀναμφισβήτητο τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ὁ Δημιουργὸς συνεχῶς, νύχτα καὶ μέρα, συμμετέχει στὴ ζωὴ τοῦ καθενός μας, δίνοντάς μας ἀδιάκοπα τὴν ἐνέργεια τῆς ὕπαρξης: ὅταν αὐτὴ ἡ βοήθεια μᾶς ἀφήσει, πεθαίνουμε. Καὶ στὴ ζωὴ ὁλόκληρου τοῦ πλανήτη μας, τὸ Θεϊκὸ Πνεῦμα σίγουρα κινεῖται μὲ ὄχι λιγότερη δύναμη: αὐτὸ πρέπει νὰ συλλάβουμε στὴ σκοτεινὴ καὶ τρομερὴ ὥρα μας.

Στὶς μάταιες ἐλπίδες τῶν τελευταίων δύο αἰώνων, ποὺ μᾶς ἐξαθλίωσαν καὶ μᾶς ἔφεραν στὸ χεῖλος τοῦ πυρηνικοῦ καὶ μὴ πυρηνικοῦ θανάτου, μποροῦμε νὰ ἀντιπροτείνουμε μόνο μία ἀποφασιστικὴ ἀναζήτηση γιὰ τὸ ζεστὸ χέρι τοῦ Θεοῦ, ποὺ μὲ τόση ἀπερισκεψία καὶ αὐτοπεποίθηση ἀπορρίψαμε. Μόνο ἔτσι θὰ μπορέσουν νὰ ἀνοίξουν τὰ μάτια μας στὰ σφάλματα τοῦ ἄτυχου εἰκοστοῦ αἰώνα καὶ τὰ χέρια μας θὰ στραφοῦν στὸ νὰ τὰ διορθώσουν. Στὴν κατολίσθηση αὐτὴ δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο γιὰ νὰ πιαστοῦμε: τὸ συνδυασμένο ὅραμα ὅλων τῶν διανοητῶν τοῦ Διαφωτισμοῦ εἶναι τὸ μηδέν.

Οἱ πέντε ἤπειροί μας εἶναι μπλεγμένες σὲ ἀνεμοστρόβιλο. Ὅμως ἀκριβῶς μέσα σὲ τέτοιες δοκιμασίες ἐκδηλώνονται τὰ ὑψηλότερα χαρίσματα τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος. Ἂν χαθοῦμε καὶ χάσουμε αὐτὸν τὸν κόσμο, τὸ σφάλμα θὰ εἶναι μόνο δικό μας.


Ἡ μετάφραση ἔγινε ἀπὸ τὸν  Ἀντώνη Παπαγιάννη.

πηγή